ဗွ္သှာဂြံသတိ သၛိမန္ မန္စံင္

က်ာ္ေဇှာ္အၥာမွာေထရ္ ပါလိတ

တြဳႝရးဍဳင္ပ႙ုဂွ္ (၁၃၀၉)သှာံ၊ ဂိတုပုဟ္(၈)ေစြက္၊ တၛဲအဒိုတ္ (၁၉၄၈)သှာံ၊ ဂိတုဂ်ာႏၷာဝါရ႘ (၄)တၛဲ ဂြံသၜးပြးတုဲ၊ ဟိုတ္နဴ အလႝုအသ႘ပှာန္ဗဿာ စႝုဒှာေထာံအေခါင္အရာေကာန္ဍဳင္အရင္ (မန္ကႝုတေခင္) ဟြံကႝုဍဳင္၊ ဒွ္ကၜဳင္အေရဝ္ပႜဲေသှာဝ္ဗြဲကိုပ္ကၜာရ၊ ျခာဟြံလံ သကိုပ္ဝန္ဗဿာ သေခန္ႏု ဗလးဒပ္ပှာန္ဗဿာ ဗက္ရပ္ပန္ဂစိုတ္ေဗာ္မန္ဂမၜဳိင္ (ေဗာ္မည္ေကာန္ဍဳင္အရင္) ဒးဒဵတိတ္ၿဂဳိပ္အိုတ္ရ၊ အေဃာဍဳင္ကြာန္ ကတံင္ကတဵန႐ုလစာ္ဆီပၚဍာ္ေဇြာဝ္ဒဿံင္ဂွ္ ဒုင္ေလင္ဍဳင္မိတိမဇကုဟြံမာန္တုဲ ေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜဳိင္ မပၲံ မန္၊ ေခ်င္၊ ကေခ်င္၊ ကေရင္၊ ကယ်ာ၊ ေသံ၊ တေခင္၊ ဒးရပ္လြဟ္ ေကၜာန္ဗဒွ္ေပဲါဗၲဳိက္ ကြဳိက္ေသၜက္ေထာံအလႝုအသ႘ဗဿာတံရ၊ ဒုင္ၿပဳိင္ပၠာန္ကႝုဒပ္ပှာန္ဗဿာတံ အလုံတြဳႝရးဍဳင္မြဲရ။

အခိင္ဂွ္ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မည္ ညးဍဳိက္ကႜဳိပ္ နာဲအံေထာန္ ေကုာံ ေဗာ္သြးဒပ္ပှာန္မန္ဂမၜဳိင္ လုပ္မံင္ေပဲါဗၲဳိက္ သြက္ေသၢာံဂြံဍဳင္မည္ရ၊ ေဗာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜဳိင္ေလဝ္ ဘိုင္ၾကာပ္ဗၲဳိက္ကြဳိက္သ႐ိုဟ္ေထာံအလႝုအသ႘ဗဿာတံရ၊ အေဃာဍဳင္ကြာန္ထုဲထံင္ကတံင္ကတဵ ပဿက္ယက္ ကံမဗတိုဟ္ကၜဟ္ဗိုတ္မကံလြဟ္ျပဟ္ဒတုဲေစွ္ အလုံတြဳႝရးဍဳင္မြဲဂွ္ မှိဟ္အလီညာဏ္ကာဲ ဍာ္ပလာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ခိုဟ္ သေခန္ႏုပံက္ပၲဳိန္ဂေကာံဗက္စံၐတ္ပေရင္ဍဳင္မည္ ဍဳင္တေခင္ရ၊ ပႜဲသှာံ(၁၃၀၉-၁၉၄၈) အံက္တဝ္ပါ(၅)တၛဲရ၊ နကႝုယဿဳဗဿာဂွ္ “ေဒသအလုိက္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင္႕ စုံစမ္းေရးေကာ္မ႐ွင္” သၢးလဝ္ရ။

ဥကၠဌဆာဘဥဳ နဴတြဳႝရးဍဳင္ဂမၜဳိင္ (စှးညးဍဳင္) မြဲမြဲတၜ၊ စှးေကာန္ဂကူကေရင္၊ မည္၊ တေခင္၊ ဗဿာ၊ ႀတဵႀတဵတၜ၊ ေသၢာံတီေကတ္ပႜဲလိက္ဝင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဗဿာ ေတာဲတတိယ(၁၉၅၈-၆၂) မုက္လိက္(၂၇၃)ေတံရ၊ စှးေကာန္ဍဳင္ကြာန္မန္ႀတဵတၜဂွ္ မန္-မည္ေယ်ယ်ာ မန္ေကာန္ဍဳင္အရင္ပါလုပ္ကီုရ၊ ကာလဗက္စံၐတ္ေကတ္ဍဳင္မည္ဂွ္ နာဲမည္သာန္”ညးေရင္တၜဳင္ဖႝုေဗာ္မည္ေကာန္ဍဳင္အရင္” မည္ေထာန္ေယ်န္”ရင္” မည္ဣစ႘ေႏွန္”ယ်ာ” မည္ေခန္မိုင္တံ ပၲဳိန္ထၞးသာ္ဝြံရ၊ “တြဳႝရးဨရာဝတ႘၊ တြဳႝရးဍဳင္ဗေဂါဟံသာဝတ႘၊ တြဳႝရးတှင္သ႘”ဂွ္ ဖန္ဗဒွ္ကႝုတြဳႝရးဍဳင္မန္ညိ၊ မည္ဖဝ္ခ်ဳႝ”အၥာဖန္ဆာန္ဥကၠဌ၊ ရင္” နာဲလွမိင္ေလဝ္ ပဿိက္တုပ္ကႝုညးပန္တၜတံ ဂွ္ရ၊ “ညးၐါတၜဝြံ သဿာန္ကၜာအိုတ္”ရ၊ နာဲလွမိုင္ဂွ္”ဥကၠဌေဗာ္မန္သၜးပြး ဇာတိကြာန္ကံႏွာတ္၊ ပံင္ကႝုကေရင္တုဲ တိတ္ၿဂဳိပ္၊ ဗြဲႀကဵေကႅင္စဵကၜဳင္ ေဖ်ံေထာံလြဟ္ကႝုအလႝုအသ႘ဗဿာတံရ။

မန္ဟြံေကတ္ဍဳင္မန္။ ။ ဆာေဂ်ေအ ေမာင္ႀကီး၊ ဦးခ်စ္လွဳိင္၊ ဦးခ်စ္ေသာင္း၊ “ဂကူမန္ပ႙ုေကာ္မံင္ညးမွိင္ေဇှာ္”၊ ဦးထြန္းေက်ာ္ႏွင္႕ ဦးဘိုးေက်း စသည္မြန္ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ကမူ မြန္ျပည္နယ္ မလိုလားဟုစုံစမ္းေရးေကာ္မ႐ွင္ထံအစစ္ခံ ၾကသည္။ နာဲလွမိုင္ ညးလုပ္ဂေကာံဂွ္ ေကႅင္ႏုက္ေထာံဂလာန္ဇကုဟီုဂးလဝ္ ေကတ္ဍဳင္မည္ကၜာေတံ “လဿဳဟ္ အဲဟြံေကတ္ဍဳင္မည္ရ”၊ မှိဟ္ႀတဵတၜလၛဳႝလၛဳႝဂွ္ မွိင္ေဇှာ္-လွမိုင္ ပါလုပ္ကီုရဒွ္တုဲ၊ ကႜဳိပ္သၠဳိပ္မန္လညာတ္ကႜန္၊ ဖံက္ပၜန္လၲဴဂကူေရာင္ မိက္ဂြံဟီုရ၊ မန္အဇာတံဏံဟြံေထက္ကႝုဒုင္ယဿဳကႜဳိပ္သၠဳိပ္မန္၊ ဒွ္မန္ကမၜက္ဂကူ၊ မန္စိုတ္ဍိက္ စိုတ္ဂၜဳဲ၊ မန္အုဲဂြးေပၜာပ္အေခါင္အရာဇကုေဟင္ ဟြံေတဿင္အ႐ုတ္တံရ၊ ဒဿာနဴမန္ဖံက္ပၜန္ မန္ဓဇန္ကႝုဂကူ မန္သၸဍိက္ဗဿာတံဏံေဟင္၊ မန္စိုတ္တၜ ဆီနာဲဂမၜဳိင္ ဒးေကႅင္အာတ္အာဲတဿာဲဍဳင္မိတိမဇကုေရာင္။ ဟိုတ္ဒွ္သာ္ဂွ္ရ… အေခါင္အရာေကာန္ဂကူမန္ပ႙ုဂြံလီုလာ္ေျပာ္အာဂွ္ မန္အဒိုဟ္ဂြဳိက္ မန္ဗလိုက္ေဖ်ံဂကူမြဲေဏပ္ မဲြဇ်ာပ္ေဍာတ္ဂွ္ေဟင္ ပတိုန္ထၞးလဝ္တဲု မန္ေသွ္လဿဳဟ္ဂမၜဳိင္ ဂိုင္သမၲီလဝ္အိုတ္ညိ။

မည္ဆီတၜစိုတ္နာဲ တးပဲါေထာံဂလာန္ “မန္ဟြံေကတ္ဍဳင္မန္” ကႜဳိပ္သၠဳိပ္မည္မြဲတၜ နာဲစိင္ဒႝု(မြန္စိန္ဒိုင္)ဇာတိကြာန္ဝါေဍာတ္၊ တၠံခဿဳိင္ဂွ္ ေကႅင္ပတိုန္ထၞးကႝုဂေကာံဗက္စံၐတ္ပေရင္ဍဳင္မည္သာ္ဝြံရ၊ မန္ၐါပိတၜစမံင္လာပ္ဗဇဵအလႝုအသ႘တံဂွ္ ဒွ္မန္ဟြံလၛတ္လဝ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ညာန္ဘာန္ဟြံြမြဲ၊ မန္ဟယုဗ်ဳဗ်ေပက္ေလွက္၊ ခေဍက္ဝိုတ္ဝုဲ၊ ဟီုဒးထုဲထုဲထံင္င္ ညံင္ကႝုမန္ဟြံဂတာပ္ေခတ္၊ ဟီုဒးဟြံေကတ္ဍဳင္မန္ရ၊ အေရဝ္မန္တဿာေခ်ာဲ တဿာခ်ံက္ တဿာပံက္အိက္ေသတ္ ဟြံေကတ္ဍဳင္မန္ဂွ္ မန္ေသွ္မံင္တဿာအကး မန္ေကတ္ဍဳင္မန္ေဇတ္တ္ မန္ေခတ္လဿဳဟ္ဂမၜဳိင္ဟြံသုင္ေစာဲ ဟြံဒုင္တဲမန္မြဲေကံဂွ္ရ။ မန္ဂလိုင္ေကတ္ဍဳင္မန္ဖအိုတ္ရ။ မန္ဒုင္ဇက္၊ ဒုင္ဇိက္၊ မန္သၸဍိက္ဗဿာေဟင္ ဟြံေကတ္ဍဳင္မန္ မန္ဂစာန္႐ုန္ဒဵတိတ္နဴဘဝဍိက္ဂမၜဳိင္ မိက္ေသၢာံဂြံဘဝဗၜးၐး အေခါင္သၜးပြး မန္လညာတ္ကၜးကၜးတဿးတဿးတံေဟင္ ေကႅင္ေကတ္ဍဳင္မန္ေဇတ္တ္ေရာင္။ နာဲစိင္ဒႝု ယႝုဒရိပ္ေထာံအေရဝ္မန္အေျဖဟ္တံဂွ္တုဲ “ဂြံဏာဝင္ေကာန္ဂကူတဲလၲဴရ”။

ဂကူဗဿာတံဗီုစြံစိုတ္လၲဴဂကူမန္။ ။ ကၜာဟြံသၜးပြးဏီ(၁၃၀၈-၁၉၄၂)သှာံ၊ ဂိတုေအၿဗဵဂွ္ ေဗာ္ဗဿာ ဖဆပလ အကၡရပန္မ ေကၜာန္ဗဒွ္သဘင္သ႘ ပႜဲ႐ုင္ဂ်ဴဗလ႘ဟဝ္ ဍဳင္လၢဳင္တုဲ၊ ဗႝုပှာန္အံင္သာန္ဟီုဂးေလၵာဝ္ဝိုင္သာ္ဝြံရ၊ “မြန္အမ်ဳိးသားတို႕အေရးႏွင္႕ပတ္သက္၍ မြန္လူမ်ဳိးကိစၥဆိုင္ယင္ေတာ႕သူတို႕မွာ အခုလူမ်ဳိးေရးလူနည္းစုအျဖစ္နဲ႕ မြန္စာေပး၊ မြန္ေက်ာင္းေတြကိစၥေလာက္ကလြဲယင္ တျခားနစ္နာခ်က္ေတြ မ႐ွိပါဘူ၊ မြန္ရယ္၊ ဗမာရယ္ ခြဲျခားၿပီးကရင္လိုသေဘာထာသလို ထားေစခ်င္လို႕ ေတာ႕မျဖစ္ႏိုင္ဘူး” “မန္ကႝုဗဿာတုပ္ပ္ သြက္ဒးကႝုဍဳင္ဟြံမြဲဂွ္ ဒွ္မအေရဝ္ ဢအဍဳိပ္ဂွ္ရ” အဍဳိပ္သေခန္ႏုေလဝ္ ဂြံလဝ္အေရဝ္ဢလၲဴဂွ္တုဲ “မန္ကႝုဗဿာတုပ္ပ္ ကာလဂြံသၜးဍဳင္ပ႙ု သြက္ဒးကႝုဍဳင္ကုမန္ဟြံမြဲ” ဟီုဆက္ကၜဳင္ စႝုစိုပ္(၁၃၂၀-၁၉၅၈) ဖဆပလ ၾကပ္ဒကးၐါကေရက္ဏံရ။ ဂကူမန္ႏြံမံင္မြဲဂကူကီုဂွ္ ဂကူဗဿာတံဟြံသၸစဿတ္သမၲီလဝ္ရ။

ကာလဂြံသၜးပြးဍဳင္ဏံ ဒးကႝုကေရင္၊ ေခ်င္၊ ကေခ်င္၊ ကယ်ာ၊ ေသံဂွ္ ဟိုတ္နဴဂကူအဂၤလိက္တံထပက္ဇိုင္ရ။ ယဝ္ရဟြံကႝုဍဳင္မၢး ဗက္မံင္ကေရာံဂကူအဂၤလိက္တံရ။ ေဖက္ဍဳင္ဇကုဒကးျပးတုဲ ဒးကႝုဍဳင္ကႝု ဂကူမသုန္ေရာင္။ အဍဳိပ္ညာန္အလီဟီုဂးလဝ္ဂွ္ ဂေကာံ ပမညတ ဂွ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္သှဵဒဿံင္တုဲ သြက္ဂြံကႝုဍဳင္ကုမန္ တေခင္… ထံက္မံင္ဂလာန္လဿဳိန္ရ။ လညာတ္ဂကူဗဿာဗြဲဒဒွ္ပူဂႝုမြဲတၜဂွ္သာ္ဝြံရ။ “လူမ်ဳိးေပါင္းစုံေတြ႕ ဆုံေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ဗမာအမ်ဳိးသာကိုယ္စားလွယ္ ဦးေအာင္သန္း (ဗိုလ္ခ်ဳပ္အစ္ကို) ကလည္းပါဝင္းေဆြးေႏြးရာတြင္ မြန္ျပည္နယ္ကိစၥႏွင္႕ပတ္သက္၍ထည္႕သြင္းေျပာၾကားခ႕ဲသည္၊ ဦးေအာင္သန္းက ဖဆပလ ႏွင္႕ အခ်ဳိ႕ပုဂၢဳိလ္မ်ားက မြန္ႏွင္႕ဗမာအတူတူပင္ ျဖစ္သည္ဟုေျပာၾကားျခင္းမွာ မမွန္ကန္ေၾကာင္း၊ မြန္အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္ ရာဇာဝင္သီးျခား၊ ယဥ္ေက်းမွဳသီးျခား႐ွိခဲ႕သည္ကို မည္သူမွမျငင္းႏိုင္ေၾကာင္း၊ ဗမာအမ်ဳိးသားမ်ားအေနႏွင္႕မြန္အမ်ဳိးသားတို႕၏ လိုလားခ်က္မ်ားကို ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ထားႏွင္႕စဥ္းစားေဆြးေႏြးဆုံးျဖတ္ေပးသင္႕သည္ဟု မိမိယူဆေၾကာင္း”။

(၁၃၁၈-၁၉၅၇) ဒ႘ေသမ္ပါ(၂၈-၂၉)တၛဲ ေကၜာန္ဗဒွ္သဘင္ပံင္ေကာံဂကူမှိဟ္ဂမၜဳိင္ ပႜဲ႐ုင္ေဢာံဍဳင္(ၿမဳိ႕ေတာ္ခန္းမ)ဂွ္တုဲ ဥဳအံသာန္ဟီုပၲဳိန္ထၞးစှးဂကူဗဿာခိုဟ္ဗြဲမေလာန္ေရာင္။ ဟိုတ္ဂွ္ရ… မန္ပိပန္တၜ ဟြံေကတ္ဍဳင္မန္ဂွ္၊ မန္…သၛဳအိုတ္၊ တိၿဇဳိင္စဂလိုင္အိက္၊ မန္ဍိက္ဗဿာေဇတ္တ္ရဒွ္တုဲ ဗွ္သှာဂြံသတိသၛိမန္ မန္စံင္ ထပ္လံင္စုတ္ဝင္မြဲဒကုတ္ဝြံေရာင္။

(၁၃၆၅)သှာံ၊ ဂိတုစဲေပင္၊ ၁၀၀၄၊ ဂိတုေအၿဗဵ(၄)တၛဲ၊ က်ာ္ေဇှာ္အၥာမွာေထရ္ ပါလိတ၊ ဘာဓါတ္က်ာ္၊ ကြာန္ကဿာဝက္၊ ရးျဇာ။